CÁC CHẤT KHỬ DÙNG TRONG NHUỘM IN VẢI

CÁC CHẤT KHỬ DÙNG TRONG NHUỘM IN VẢI

Na2S2O4.2H2O

SODIUM HYDROSULPHITESodium dithionite / Sodium hyposulfite

1) Tính chất:

          -Na2S2O4.2H2O là những tinh thể lăng trụ lấp lành như gương, khô thì bền ngoài không khí trong vài ngày, nhưng ẩm thì nhanh chóng bị oxy hóa thành Na2S2O3:

2Na2S2O4 = Na2S2O3 + Na2S2O5

          -Na2S2O4 khan là chất bột trắng mịn, rất cứng.

          -Rất dễ tan trong nước, không tan trong rượu. Dung dịch nước rất háo oxy.

Thương phẩm có hai loại:

                    -Khan nước : dạng bột màu vàng nhạt

                    -Ngậm hai phân tử nước: tinh thể hạt mịn, màu trắng

         -Sodium hydrosulphite nếu bị vón cục là đã chuyển thành acid natri bisulfite mất tác dụng. Khi vón cục ta cũng có thể sử dụng phần bên trong, nên nói chung hiệu suất giãm khoãng 85%.

          -Khi bảo quản cần tránh tiếp xúc với nước, khi gặp nước sẽ bị phân hủy mạnh tạo ra H2S rất độc và khi tới điểm sẽ tự bốc cháy. Khi cháy không dùng nước dập tắt mà phải dùng cát. Khi đó công nhân tiếp xúc với hơi H2S phải nhanh chóng thoát ra ngoài vì khi hít một lượng tới hạn sẽ bị liệt hô hấp dẫn đến tử vong.

          -Na2S2O4 khi gặp acid vô cơ sẽ bị phân giãi mạnh, do đó khi tồn trử tránh để chung với với các acid này. Giới hạn chịu đựng tối đa của nó là pH=5

          -Sodium dithionite có khã năng oxid hóa rất mạnh nhất là khi gia nhiệt, vì vậy khi dùng trong nhuộm ở công đoạn giặt khử phẩm phân tán người ta phải dùng trong môi trường kiềm (pH=10 là ổn định nhất ) để hạn chế tốc độ phân hủy và chờ đến khoãng 75-80% mới cho sodium dithionite vào. Trong in hoa người ta không dùng sodium dithionite trong hồ in bóc màu được,vì khi hấp ở nhiệt độ > 100oC trong vòng 7 – 9 phút, Na2S2O4 sẽ bị phân hủy và thoát ra nên hiệu quả bóc màu không đạt.

2)Công dụng trong nhuộm, in:

          -Dùng làm chất khử:

                    -Trong công đoạn giặt khử khi nhuộm phẩm phân tán

                    -Khi nhuộm phẩm indigo lam và một số thuốc nhuộm hoàn nguyên khác ta dùng sodium hydrosulphite để hoàn nguyên các phẩm nhuộm này thành chất màu tan trong nước để nhuộm lên vật liệu nhuộm.

                    -Dùng để bóc màu cho đa số các loại phẩm khi vật liệu nhuộm bị lỗi , để sau đó nhuộm lại.

Na⁺HOCH₂SO₂^-

RONGALITE C

Sodium hydroxymethylsulfinate / Sodium formaldehydesulfoxylate / Sodium oxymethylene sulfoxylate

1)Tính chất:

          - Được hãng hóca chất BAYER tồng hợp (đăng ký bản quyền với tên Rongalit)  theo công thức sau:

Na₂S₂O₄ + 2 CH₂O + H₂O → NaHOCH₂SO₃ + NaHOCH₂SO₂

Rongalit cũng được điều chế từ tác dụng của kẽm hydrosunfit (ZnS₂O₄) với Formaldehyde để tạo thành phức chất Zn(HOCH₂SO₂)₂, với tên thương phẩm là Decroline, Decolin, hay Safolin.

          - Ở dạng thương phẩm nó có dạng cục tinh thể  nhỏ màu trắng trong suốt, chủ yếu dùng trong in hoa bóc màu mà rất ít dùng để nhuộm màu vì có ý kiến cho rằng màu sắc nhuộm không tươi bằng khi dùng với Na₂S₂O₄, có thể là do tác dụng của formaldehyde do Rongalit phóng thích ra.

          -Hòa tan trong nước ở 20oC. Một phần bột Rongalit cần 1,2 phần nước. Ở 70oC có thể hòa tan Rongalit với lượng nước tương đương.Ở 80oC Rongalit bắt đầu phân hủy phóng thích hydrosulfur:

6NaHSO₂.CH₂O + 3H₂O  --->  4NaHSO₃ + 2HCOONa + 2H₂S + HCOOH + 3CH₃OH

Khi nhiệt độ nâng lên 110oC, Rongalit phân hủy hoàn toàn, phóng thích hydro nguyên tử nên có khả năng khử mạnh nhất:

NaHSO₂.CH₂O   ---> NaHSO₂  + CH₂O

NaHSO₂ + H₂O ----> NaHSO₃ + 2[H]

Vì vậy Rongalit pha trong hồ in ở nhiệt độ thường không có khả năng hoàn nguyên, qua công đoạn hấp mới có khả năng khử nên có tác dụng bóc màu. Nhưng ta nên biết rằng ở nhiệt độ thường trong nước, rongalit vẫn bị phân hủy nhưng chậm, nên chất lượng sẽ giãm dần.

          -Rongalit rất rất có ái lực với acid, nó phân hủy trong môi trường acid. Mức độ tối đa là pH=3.Trong môi trường kiềm nó tương đối ổn định.

          -So với Na₂S₂O₄ Rongalit ổn định hơn nên có thể dùng làm chất khử ở nhiệt độ tương đối cao và trong phạm vi pH tương đối thấp.

2)Công dụng trong nhuộm,in:

          -Làm chất bóc màu trong in hoa màu nền:

                    -Dùng in bóc màuvải màu nềnnhuộm bằng phẩm nhuộm naphtol, hoạt tính...Dùng nhiều nhất trong bóc màu in hoa màu nền Naphtol. Rongalit có thể pha vào hồ in bóc trắng và hồ in  bóc màu phẩm nhuộm hoàn nguyên, sau khi in hồ bóc trắng và bóc màu, vải qua công đoạn sấy khô rồi vào máy hấp ở 103oC-105oC từ 7 đến 10 phút, Rongalit sẽ bị phân hủy, phát huy năng lực khử phá hủy màu nền nhuộm bằng phẩm Naphtol, hoạt tính, muối đồng v.v...mà không làm tổn hại đến xơ sợi, đồng thời làm phẩm hoàn nguyên chuyển thành chất ẩn màu có tính hòa tan ngấm vào sợi. Cuối cùng qua giặt, phẩm hoàn nguyên sẽ oxid hóa trở lại dạng đầu. Rongalit bóc màu vải được nhuộm nền bằng phẩm Naphtol là do nó phóng thích hydro nguyên tử có tính khử mạnh nên phá hũy nhóm tạo màu của phẩm naphtol (nhóm gốc diazo –N=N-) , khi bị mất gốc diazo phẩm naphtol chuyển thành amin hoặc phenol không có tính nhuộm và sẽ được loại ra khỏi vải trong quá trình giặt sau này.

          -Làm chất phòng nhuộm trong in hoa phòng nhuộm phẩm nhuộm Anilin:

                    -Trong hồ in phòng trắng và in màu trong in hoa phòng nhuộm anilin, đôi lúc cũng dùng Rongalit để thay thế cho Sodium thiosulfate làm chất phòng nhuộm. nó có thể triệt tiêu chất oxy hoá Natri Clorat trong dung dịch nhuộm anilin, ngăn chặn chất này oxy hóa tạo màu, nên đạt được vải in hoa có nền đen hoa trắng hoặc hoa màu.

          -Làm chất phòng trắng cho in hoa phòng nhuộm phẩm nhuộm indigozol:

                    -Trong hồ in phòng trắng ngoài việc cho bột trắng titan ra, đôi lúc còn dùng thêm một phần Rongalit để thay thế cho Sodium thiosulfate (Na₂S₂O₃) làm chất phòng nhuộm, vì Rongalit là chất khử mạnh, nó có thể triệt tiêu chất oxy hóa natri nitric dùng để oxy hóa indigo, do đó làm phẩm nhuộm không thể tạo màu được mà chuyển thành màu trắng.

          -Làm chất ngăn sự truyền dẫn màu từ naphtol sang Indigo:

                    -Vải nhuộm nền Naphtol AS khi in với Naphtol và Indigo thì thường ta chọn màu nhạt và tươi cho Indigo, màu sẫm và đậm cho Naphtol, ta bố trí lô in để in Naphtol trước sau đó mới in Indigo, nên phẩm naphtol có thể làm nhiễm bẩn hồ in Indigo, vì vậy ta phải thêm vào hồ in Indigo khoãng 0,2% đến 0,5% Rongalit vì Rongalit có khả năng khử nên làm mất màu Naphtol nhiễm vào hồ in Indigo, nhưng cần thiết phải thêm Natri nitric hồ in Indigo, cứ 0,2% Rongalit thì ta thêm 0,2% NaNO₂ để phẩm Indigo không bị tác dụng bởi Rongalit. Ta cũng có thể thay Rongalit bằng sodium sulfite vì Na₂SO₃ cũng là chất khử nhưng lực khử không bằng Rongalit, khi dùng Na₂SO₃ thì sử dụng NaNO₂ với tỉ lệ cứ một Sodium sulfite ta dùng phân nữa Sodium nitric.

Tuấn Tú.